2,1 milyar insan temiz içme suyundan, bu sayının iki katından fazlası da güvenli sanitasyondan yoksun: DSÖ ve UNICEF Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine (SKH) ilişkin su, sanitasyon ve hijyen alanındaki ilk küresel tahminleri açıkladı.
13 TEMMUZ 2017| CENEVRE | NEW YORK –Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF tarafından hazırlanan yeni rapora göre tüm dünyada her 10 kişiden 3’ünün (2,1 milyar insan) evinde güvenilir kullanma suyu bulunmazken, her 10 kişiden 6’sı (4,4 milyar insan) da uygun koşullara sahip sanitasyondan yoksun olarak yaşıyor.
Ortak İzleme Programı raporu; İçme Suyu, Sanitasyon ve Hijyen Alanında İlerleme: 2017 Güncellemesi ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefinde İlk Durum, “güvenilir biçimde yönetilen” su ve sanitasyon hizmetleri alanındaki ilk küresel değerlendirmeyi sunuyor. Raporda ulaşılan genel sonuç, kırsal alanlarda yaşayanlar başta olmak üzere çok sayıda insanın henüz bu imkânlara erişemediği yönünde.
Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus’un duruma ilişkin değerlendirmesi şu şekilde: “Evde güvenilir su, sanitasyon ve hijyen yalnızca zenginlerin ya da kent merkezlerinde yaşayanların ayrıcalığı olmamalıdır. Bunlar insan sağlığı açısından temel gereksinimler arasındadır ve tüm ülkeler herkese bu imkânları sağlamakla yükümlüdür.”
2000 yılından bu yana milyarlarca insan için temel içme suyu ve sanitasyon hizmetlerine erişim sağlanmış olmasına rağmen, bu hizmetler güvenli su ve sanitasyon anlamına gelmemektedir. Pek çok evde, sağlık tesisinde ve okulda henüz el yıkayacak sabun ve su bile bulunmamaktadır. Bu da başta küçük çocuklar olmak üzere insanların sağlığı açısından örneğin ishal gibi riskler yaratmaktadır.
Her yıl 5 yaş altı 361.000 çocuk ishalden ölmektedir. Yetersiz sanitasyon ve kirli sular da kolera, dizanteri, hepatit A ve tifo gibi hastalıkların yayılmasına yol açmaktadır.
UNICEF Genel Direktörü Anthony Lake ise şöyle belirtiyor: “Temiz su, uygun sanitasyon ve hijyen her çocuğun, her toplumun sağlığı açısından kritik önemdedir ve daha güçlü, daha sağlıklı ve eşitlikçi toplumlar için mutlaka gereklidir. Bugün en dezavantajlı topluluklara ve çocuklara yönelik olarak bu hizmetleri geliştirdiğimizde onlara daha iyi bir gelecek imkânı da sağlamış oluruz.”
Önemli eşitsizlikler sürüyor
Küresel eşitsizliklerin azaltılması konusunda geliştirilen yeni SKH, tuvalet ihtiyacının dışarda giderilmesine son verilmesi ve 2030 yılına kadar temel hizmetlere erişim sağlanması çağrısında bulunmaktadır.
Güvenilir su kaynaklarından yoksun 2,1 milyar insanın 844 milyonu içme suyu hizmetlerine de erişememektedir. Bunların arasında evlerinin dışında bir kaynaktan su getirmek için 30 dakikadan uzun zaman harcaması gereken 263 milyon insan yer almaktadır. Ayrıca 159 milyon insan da akarsu ya da göl gibi kaynaklardan elde edilen arıtılmamış suları içmektedir.
5 yaşındaki Ainazik Nurmambetov yaz süresince ailesiyle yaşadığı yaylada günlük hijyen ritüeli olarak ellerini yıkıyor. Kırgızistan, 4 Eylül, 2016. © UNICEF/UN043449/Lister
Temel sanitasyonun sağlanması açısından 90 ülkedeki ilerleme çok yavaştır ve bu da söz konusu ülkelerin 2030 yılı için belirlenen hedefe ulaşamayacakları anlamına gelmektedir.
Güvenilir biçimde yönetilen sanitasyon imkânı olmayan 4,4 milyar insanın 2,3 milyarı temel sanitasyon hizmetlerine bile erişememektedir. Bu insanlardan 600 milyonu tuvaleti başka ailelerle paylaşmakta ve çoğu kırsal kesimde olmak üzere 892 milyon kişi tuvaletini açık alanlarda yapmaktadır. Nüfus artışı nedeniyle açık alanda tuvalet yapma Sahra–altı Afrika ve Okyanusya gibi bölgelerde yaygınlaşmaktadır.
Yeterli hijyen, hastalıkların yayılmasını önlemenin en basit ve etkili yollarından biridir. İlk kez olmak üzere SKH’ler evlerinde ellerini su ve sabunla yıkama imkânı olanların yüzdesini izlemektedir. Yeni rapora göre el yıkamak için su ve sabun bulma imkânlarına sahip olanların yüzdesi bu konuda veri bulunan 70 ülke arasında büyük farklılıklar göstermektedir. Örneğin Sahra-altı Afrika’da bu oran yüzde 15 iken batı Asya ve kuzey Afrika’da yüzde 76’dır.
Raporda yer alan diğer temel bulgular şöyledir:
► Birçok ülkede su ve sanitasyon hizmetlerinin kalitesine ilişkin veri bulunmamaktadır. Raporda güvenilir biçimde yönetilen içme suyu imkânları konusunda 96 ülkeye, güvenilir biçimde yönetilen sanitasyon konusunda da 84 ülkeye ilişkin tahminler yer almaktadır.
► Çatışmaların ya da iç huzursuzlukların yaşandığı ülkelerde çocukların temel su imkânlarından yararlanma şansı başka ülkelerde yaşayan çocuklara göre 4 kat, temel sanitasyon hizmetlerinden yararlanma şansı ise 2 kat daha azdır.
► Hizmetler söz konusu olduğunda kırsal ve kentsel yerleşimler arasında büyük eşitsizlikler bulunmaktadır. Güvenilir biçimde yönetilen içme suyu imkânlarına sahip her üç kişiden ikisi, güvenilir biçimde yönetilen sanitasyon hizmetlerinden yararlanan her beş kişiden ise üçü kentlerde yaşamaktadır. Arıtılmamış yüzey suları (göl, ırmak, sulama kanalı gibi) kullanan 161 milyon insanın 150 milyonu kırsal yerleşimlerde yaşamaktadır.
Editörlere not
Güvenli biçimde yönetilen su ve sanitasyon hizmetleri evde her an bulunabilecek temiz içme suyu ve dışkının zarar vermeyecek biçimde kanalizasyon hizmetine bağlı tuvaletler anlamına gelmektedir.
Temel hizmetlerden kastedilen, suya erişim süresi otuz dakikadan kısa süren temiz ve güvenli su kaynağı, başka ailelerle paylaşılmayan gelişkin tuvalet ve evde su ve sabunla el yıkanabilmesidir.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 6, herkes için su ve sanitasyon imkânları ve bunların sürdürülebilir yönetimini öngörmektedir. Ortak İzleme Programı (OİP) aşağıdaki iki hedefe yönelik olarak sağlanan ilerlemeleri izlemektedir:
► 2030 yılına kadar, herkesin temiz su ve sanitasyona eşit erişiminin sağlanması.
► 2030 yılına kadar, kadınların, kız çocuklarının ve güç koşullarda yaşayanların ihtiyaçlarına özel önem vererek herkese yeterli ve eşitlikçi sanitasyon ve hijyen imkânları sağlanması ve açık alanda tuvalet yapılmasına son verilmesi.
OİP, temel su, sanitasyon ve hijyen alanında veriler sağlayarak “her yerde ve her biçimiyle yoksulluğa son verilmesini” öngören SKH 1’in ve “herkes için kapsayıcı, eşitlikçi ve kaliteli eğitim sağlanmasını ve yaşam boyu öğrenme fırsatlarının yaygınlaştırılmasını” öngören SKH 4’ün izlenmesine de katkıda bulunmaktadır:
► 2030 yılına kadar, başta yoksullar ve güç durumdakiler olmak erkek ve kadın herkesin ekonomik kaynaklara, ayrıca temel hizmetlere erişimde eşit haklara sahip olması.
► Çocuklara, engellilere ve toplumsal cinsiyete duyarlı eğitim imkânları sağlanıp geliştirilmesi ve herkes için güvenilir, şiddetten arınmış, kapsayıcı ve etkili öğrenme ortamları sağlanması.
Temiz su, sanitasyon ve hijyen SKH 3 açısından da temel önemdedir: “Her yaştaki insanlar için sağlıklı yaşam ve iyi olma hali.” SKH 3.9 çerçevesinde ülkeler zararlı kimyasallar ve kötü hava, su ve toprak kirlenmesinden kaynaklanan ölümleri ve hastalıkları 2030 yılına kadar önemli ölçüde azaltma çabası içindedir. Bunlara ek olarak temiz su, sanitasyon ve hijyen, SKH hedefleri 3.1 ve 3.2’de öngörüldüğü gibi, anne ölümlerinin azaltılması, yeni doğanlar ve çocuklar arasında önlenebilir ölümlere son verilmesi açısından da gereklidir.
OİP hakkında
WHO/UNICEF Su, Sanitasyon ve Hijyen Ortak İzleme Programı (OİP) ülke, bölge ve küresel düzeylerde ilerlemeyi, özellikle içme suyu, sanitasyon ve hijyen imkânlarına evrensel erişim sağlanmasıyla ilgili Sürdürülebilir Kalkınma Hedefine (SKH) yönelik ilerlemeyi izlemekle görevli resmi bir Birleşmiş Milletler mekanizmasıdır. Küresel ölçekte desteklenen hane halkı araştırmaları sayesinde OİP analizi, temel su ve sanitasyon imkânlarından yararlanma durumu ile yaşam kalitesi arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yardımcı olmakta ve özellikle uluslararası düzeyde politika kararları ve kaynak tahsisi açısından referans olarak işlev görmektedir.
Daha fazla bilgi için:
Cenevre
Nada Osseiran, Dünya Sağlık Örgütü, Tel: +41 22 791 4475, Cep: +41 79 445 1624, [email protected]
Kim Chriscaden, Dünya Sağlık Örgütü, Tel: +41 22 791 2885, Cep: +41 79 603 1891, [email protected]
New York
Yemi Lufadeju, UNICEF, Tel: +1 212 326 7029, Cep: +1 917-213-4034, [email protected]
Christopher Tidey, UNICEF, Cep: +1 917 340 3017, [email protected]
Sema Hosta, UNICEF Türkiye, Tel: 0312 454 1010, [email protected]