.jpg)
Çocuğunu en iyi şekilde disipline etmek hemen hemen her ebeveynin zorlandığı bir konudur. İster hiç susmayacakmış gibi ağlayan bir bebek, ister kızgın bir ergenle uğraşıyor olun, öfkenizi kontrol etmek bazen zor olabilir. Hiçbir ebeveyn böyle bir duruma düşmek istemez. Ne olursa olsun bağırmak veya fiziksel şiddet uygulamak asla bir çıkış yolu olamaz.
Neyse ki bundan daha etkili başka yollar var. Bu yollardan biri de pozitif disiplin. Bu yaklaşım hakkında bilgi edinmek için Oxford Üniversitesi Çocuk, Aile ve Sosyal Hizmet Profesörü ve iki erkek çocuk annesi Lucie Cluver'a danıştık. Aşağıda ebeveynlerin çocuklarıyla olumlu ilişkiler kurmalarına ve onlara sorumluluk, işbirliği ve öz disiplin gibi becerileri öğretmeye yardımcı olacak ipuçlarını derledik.
Yaramaz çocuk yoktur, sadece kötü davranış vardır.
Neden pozitif disiplin?
“Aslında ebeveynler çocuklarına bağırmak ya da onlara vurmak istemezler. Bu yönteme stres altında başvuruyoruz ve o an için bundan başka bir yol göremiyoruz” diye açıklıyor Profesör Cluver.
Ancak şu çok açıktır ki bağırmak veya vurmak kalıcı bir çözüm değildir ve uzun vadede yarardan çok zarar verebilir. Bir çocuğa sürekli bağırmak veya vurmak, onun tüm hayatını olumsuz etkileyebilir. Bu tür eylemlerin yol açtığı sürekli "toksik stres"; okuldan kopma, depresyon, madde bağımlılığı, intihar ve kalp hastalığı gibi birçok olumsuz sonucun daha sık görülmesine yol açabilir.
Profesör Cluver bu durumu şöyle açıklıyor: "Çocuklara bağırmak, onlara vurmak; ‘Al bakalım, ilacın bu. Fakat bu seni tedavi etmeyecek ve hatta seni daha da hasta edecek’ demek gibi bir şey. Bulduğunuz yöntem sorunu çözmüyorsa, farklı bir yaklaşım geliştirmek iyi bir fikir olacaktır.”
Pozitif disiplin yaklaşımında ceza verilmez, yasaklar konmaz. Bu yaklaşımda, çocuğunuzla sağlıklı bir ilişki kurmanız beklenir. Beklentiler, sergilenen davranışlar etrafında şekillenir. Ebeveynlere güzel bir haberimiz var. Bu yaklaşım işe yarıyor. İşte bu yaklaşımı uygulamaya başlamanız için atmanız gereken adımlar:
1. Birlikte vakit geçirin
Çocuklarınızla birlikte vakit geçirmek, onlarla iyi bir ilişki kurmanızı sağlar, var olan ilişkinizi güçlendirir. “Bu, günde 20 dakika, hatta 5 dakika bile olabilir. Geçireceğiniz bu vakit, birlikte bulaşık yıkarken şarkılar söylemek veya çamaşırları asarken sohbet etmek gibi şeyler olabilir” diyor Profesör Cluver. “Asıl önemli olan, bu sırada yalnızca çocuğunuza odaklanmanızdır. Kısacası, televizyonunuzu, telefonunuzu kapatın, tüm dikkatinizi çocuğunuza verin. Böylece anı çocuğunuzla birlikte yaşayabilirsiniz."
2. Onları övün
Ebeveyn olarak genellikle çocuğumuzun sergilediği kötü davranışlar hakkında sürekli düşünürüz ve bunlardan yakınma eğiliminde oluruz.
Çocuklarınız kötü davranışları ilginizi çekmek için kullanabilir, olumsuz davranışlara son vermek yerine bunları yapmaya devam edebilirler.
Çocuklar övgü ile olgunlaşır. Bu, onları sevdiğinizi anlamalarını sağlar. Profesör Cluver, “İyi bir şey yaptıklarını fark ettiğinizde onları övün. Buna kardeşleriyle sadece beş dakika oynamaları bile dahil” diyor. “Övgü, iyi davranışları teşvik edebilir ve disiplin ihtiyacını azaltabilir.”
3. Net beklentiler belirleyin
“Çocuğunuza tam olarak ne yapmasını istediğinizi söylemek, onlara ne yapmamaları gerektiğini söylemekten çok daha etkilidir” diyor Profesör Cluver. “Çocuğa ortalığı dağıtmamasını ve uslu durmasını söylemek, ona ne yapması gerektiğini anlatmaya yetmeyebilir.” “Lütfen tüm oyuncaklarını topla ve kutusuna koy” gibi açık talimatlar net bir beklenti oluşturur ve çocuğun ondan istediğiniz şeyi yapma olasılığını arttırır.
“Gerçekçi beklentiler belirlemek önemlidir. Onlardan tüm gün boyunca gürültü yapmamalarını istemek, telefon görüşmesi yapacağınız 10 dakikada sessizlik istemek kadar kolay olmayabilir.” diye açıklıyor Profesör Cluver ve ekliyor: “Çocuğunuzun neleri yapabileceğini biliyorsunuz. Onlardan imkansızı isterseniz, isteğinizi yerine getirme konusunda başarısız olacaklardır.”
4. Dikkatlerini yaratıcı bir şekilde dağıtın
Profesör Cluver, çocuğunuz sinirlerinizi zorlamaya başladığında, daha olumlu bir aktiviteyle dikkatini dağıtmanın işe yarayabileceğini söylüyor. “Konuyu değiştirmek, onlara bir oyun öğretmek, onları başka bir odaya yollamak veya birlikte yürüyüşe çıkmak gibi aktivitelerle onların dikkatini dağıttığınızda enerjilerini de olumlu davranışlara yönlendirebilirsiniz.”
Zamanlama da çok önemlidir. Dikkat dağıtmak aynı zamanda işlerin ne zaman ters gideceğini fark etmek ve bununla ilgili harekete geçmektirde. Çocuğunuzun kıpır kıpır, hırçın veya sinirli olmaya başladığını fark etmek ya da iki kardeşin tek bir oyuncağa odaklandığına dikkat etmek, potansiyel bir durumu daha başlamadan önlemeye yarayabilir.
5. Sakin kalın
Büyümek, bir eylemde bulunduğunuz zaman, bunun bir sonucunun olduğunu öğrenmektir. Bu durumun çocuğunuz için de geçerli olduğunu bilin. Onlara sorumluluk almayı öğretirken daha iyi davranışlar sergilemeleri için teşvik edin.
Kötü davranışlarının sonuçlarını açıklayarak çocuğunuza doğru şeyleri yapma şansı verin. Örneğin, çocuğunuzun duvarlara yazı yazmayı bırakmasını istiyorsanız, ona durması gerektiğini aksi takdirde oyun zamanını yarıda keseceğinizi söyleyebilirsiniz. Bu davranış onlara bir uyarı verir ve hareketlerini değiştirme fırsatı sağlar.
Eğer bu da işe yaramazsa, öfkelenmeden ve sakince sonuçlara katlanın ve bunun için kendinizi tebrik edin çünkü bu hiç de kolay bir şey değildir!" diye ekliyor Profesör Cluver.
Olumsuz davranışı sergilemeyi bırakırlarsa, bunun için onlara bol bol övgüde bulunmanızı tavsiye ediyor. “Böylece çocuğunuz için olumlu bir geribildirim döngüsü oluşturursunuz. Sakin kaldığımızda çocuklarınıza yaramazlık yaptıklarında sonuçların ne olacağını daha etkili şekilde öğretebiliriz”.
Tutarlı olmak, pozitif ebeveynlikte kilit bir faktördür. Bu nedenle vereceğiniz kararlarınızın olası sonuçlarına göre hareket etmek önemlidir. Bu sayede gerçekçi kararlar verebilirsiniz. "Bir ergenin telefonunu bir saatliğine alabilirsiniz, ancak bir haftalığına el koymak, uygulamaya devam etmesi zor bir şeydir."
Küçük çocuklarla etkileşim
Birebir geçirilen vakit eğlenceli olabilir ve bunun için özel bir yere gitmenize veya herhangi bir oyuncak almanıza da gerek yok. Profesör Cluver, “Onların yaptıklarını taklit edebilir, kaşıkları tencere tavaya vurabilir veya birlikte şarkı söyleyebilirsiniz” diye ekliyor. “Çocuklarınızla oynamanın onların beyin gelişimini hızlandırdığını gösteren önemli araştırmalar var.”
Büyük çocuklarla etkileşim
Tıpkı daha küçük çocuklar gibi, ergenler de övgüyü sever ve onları iyi olarak görmenizi isterler. Birebir geçirilen vakit onlar için de önemlidir. Profesör Cluver, “Odalarında onlarla dans etmenizi veya favori şarkıcıları hakkında sohbet etmenizden çok hoşlanacaklardır” diyor. “Bunu her zaman belli etmeseler de aslında bu tür aktiviteler hoşlarına gider. Bu, onlar için ilişki kurmanın etkili bir yoludur."
Profesör Cluver, “Bazı kuralların ve beklentilerin belirlenmesine yardım etmelerini isteyin” diye öneriyor. “Onları karşınıza oturtun ve ev içinde yapılması ve yapılmaması gerekenler konusunda anlaşmaya varmayı deneyin. Hatta, kabul edilemez davranışların sonucunda kendilerini neyin beklediğine karar vermeye de yardımcı olabilirler. Bu sürece dahil olmak, kendilerini bağımsız bir birey olarak görmelerini sağlar".
COVID-19 salgını sırasında ebeveynlere tavsiyeler
Pandemi, ailelerin hayatlarında ani ve sert değişikliklere neden oldu. İşte ebeveynlerin bu sıkıntıları ve diğer stresli zamanları atlatmalarına yardımcı olabilecek bazı ipuçları:
1. Ara verin
Çocuklarımız bizi zorlamaya başladığında hepimiz benzer duygular deneyimleriz. Böyle anlarda, kendinizin farkına vararak bir adım geri çekilmek basit ama etkili bir taktiktir. Profesör Cluver bunu “duraklat düğmesine basmak” olarak tanımlıyor. “Sakince ve belirli aralıklarla beş kez derin nefes alın. Bu sayede daha sakin bir şekilde ve düşünerek tepki verebildiğinizi fark edeceksiniz. Dünyanın dört bir yanındaki ebeveynler, sadece bu nefes egzersizini yapmanın bile son derece yararlı olduğunu söylüyor."
2. Kendinize vakit ayırın
Profesör Cluver, ebeveynlerin genellikle kendileriyle ilgilenmeyi unuttuğunu söylüyor. “Kendinize, örneğin çocuklar uyurken, sizi mutlu ve sakin hissettirecek bir şey yapmak için biraz zaman ayırın. Kendinize zaman ayırmadan bir ebeveyn olarak her şeyi doğru yapmanız gerçekten zor."
3. Kendinizi övün
Profesör Cluver'a göre, bir ebeveyn olarak her gün yaptığınız hayret verici işleri görmezden gelmek kolaydır fakat kendinizi de övmelisiniz. “Her gün, örneğin dişlerinizi fırçalarken, bir dakika düşünüp şunu sorun: ‘Bugün çocuklarımla ilgili gerçekten iyi yaptığım şey neydi?’ Ve bu sorunun cevabıyla harika bir şey yaptığınızın farkına varın.”
“Karantinada toplumdan izole olabiliriz, ancak kesinlikle yalnız değilsiniz,” diyor Profesör Cluver. “Dünyanın dört bir yanındaki milyonlarca ebeveyn aynı süreçten geçiyor ve bazen hepimiz başarısız olabiliyoruz. Ve sonra tekrar deniyoruz. Bunu birlikte atlatacağız."
UNICEF'in en zor durumdaki çocuklara acil insani yardım ulaştırabilmesine sen de destek olabilirsin. Ailemize katıl, aylık düzenli bağışa şimdi başla.