15 Temmuz 2024 | Cenevre/New York – Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF tarafından bugün yayımlanan verilere göre, 2023 yılında küresel çocukluk çağı aşılama kapsamında ilerleme kaydedilemedi. Hatta 2019 yılındaki pandemi öncesi seviyelere ek olarak 2,7 milyon çocuk daha aşılanmamış veya yetersiz aşılanmış durumda.
Dünya çapında 14 hastalığa karşı bağışıklama eğilimlerine ilişkin en geniş ve en kapsamlı veri kümesini sağlayan WUENIC'in (DSÖ/UNICEF Ulusal Bağışıklama Kapsamı Tahminleri) son tahminlerine göre bu açığı kapatmaya, toparlanmaya ve sistem güçlendirmeye yönelik çabaların sürdürülmesi önem taşıyor.
UNICEF Genel Direktörü Catherine Russell "Son eğilimler, birçok ülkenin halen çok sayıda çocuğu aşılayamadığını gösteriyor. Aşı açığının kapatılması için küresel bir çaba gösterilmesi gerekiyor. Hükümetler, yerel liderler, tüm ortaklar bu çabalara dahil olmalı; her bir çocuğun aşılanmasını sağlamak ve genel sağlık hizmetlerini güçlendirmek için birinci basamak sağlık hizmetlerine ve toplum çalışanlarına yatırım yapılmalı," dedi.
Bulgulara göre, küresel bağışıklama kapsamı için önemli bir gösterge olan difteri, tetanos ve boğmaca (DTP) aşısının üç dozunu alan çocukların sayısı 2023 yılında %84'te (108 milyon) kaldı. Buna karşın, tek bir doz aşı bile olmayan çocukların sayısı 2022'de 13,9 milyon iken 2023'te 14,5 milyona yükseldi.
Aşılanmamış çocukların yarısından fazlası; güvenlik, beslenme ve sağlık hizmetlerine erişemedikleri veya yetersiz düzeyde eriştikleri hassas, çatışmadan etkilenen ve savunmasız durumdaki 31 ülkede yaşıyor. Bu nedenle bu çocuklar, önlenebilir hastalıklara karşı özellikle savunmasız durumdalar.
Ayrıca, 6 buçuk milyon çocuk, bebeklik ve erken çocukluk döneminde hastalıklardan korunmak için gerekli olan DTP aşısının üçüncü dozunu olmadı.
Eğilimlere bakıldığında, küresel bağışıklama kapsamında 2022'den bu yana büyük bir gelişme olmadığı görülüyor. Daha endişe verici olan ise, 2019 seviyelerine halen çıkılamadığı görülüyor. Bu durum sağlık hizmetlerindeki kesintilerin, lojistik zorlukların, aşı tereddüdünün ve hizmetlere erişimdeki eşitsizliklerin sürdüğünü gösteriyor.
Düşük aşılama kapsamı, halihazırda yaygınlaşmış olan kızamık salgınlarını da tetikliyor
Veriler, ölümcül kızamık hastalığına karşı aşılanma oranlarındaki artışın durduğunu ve neredeyse 35 milyon çocuğun hiç aşılanmadığını veya yalnızca kısmi koruma sağlayan dozları aldığını gösteriyor.
2023 yılında, dünya genelinde çocukların yalnızca %83'ü rutin sağlık hizmetleri aracılığıyla kızamık aşısının ilk dozunu alırken, ikinci doz aşıyı olan çocukların sayısı bir önceki yıla göre biraz artarak %74'e ulaştı. Bu rakamlar, salgınları önlemek, gereksiz hastalıkları ve ölümleri engellemek ve kızamığın ortadan kaldırılmasına yönelik hedeflere ulaşmak için gereken %95'lik kapsamın oldukça altında.
Son beş yılda, küresel çapta, bebeklerin yaklaşık dörtte üçünün yaşadığı 103 ülkede çok sayıda kızamık salgını çıktı. Bunun başlıca nedeni düşük aşılama kapsamıydı (%80 veya daha az). Buna karşılık, kızamık aşısı kapsamının yüksek olduğu 91 ülkede salgın yaşanmadı.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus açıklamasında “Kızamık salgınları, bağışıklama hizmetlerindeki boşlukları gözler önüne serer ve ilk önce en savunmasız olanları vurur. Bununla birlikte aslında çözülebilir bir problemdir çünkü kızamık aşısı ucuzdur ve erişilmesi en zor yerlere bile ulaştırılabilir. DSÖ olarak tüm ortaklarımızla birlikte çalışarak ülkeleri bu boşlukları kapatmaları ve en riskli bölgelerdeki çocukları mümkün olan en kısa sürede korumaları için desteklemeye kararlıyız,” dedi.
HPV aşısı olmuş genç kızların oranları küresel çapta önemli ölçüde arttı
Yeni veriler, bağışıklama kapsamındaki bazı olumlu gelişmelere de dikkat çekiyor. İnsan papilloma virüsü (HPV), menenjit, pnömokok, çocuk felci ve rota virüsü hastalıklarına yönelik olanlar da dahil olmak üzere yeni ve az kullanılan aşıların istikrarlı bir şekilde uygulanmaya başlanması sayesinde, özellikle Aşı İttifakı Gavi tarafından desteklenen 57 ülkede koruma alanları genişlemeye devam ediyor.
Örneğin, rahim ağzı kanserine karşı koruma sağlayan HPV aşısının en az 1 dozunu alan ergenlik çağındaki kızların oranı 2022'de %20 iken 2023'te %27'ye yükseldi. Bu artış büyük ölçüde Bangladeş, Endonezya ve Nijerya gibi Gavi destekli ülkelerdeki istikrarlı uygulamalarla sağlandı. Aşı takvimine tek dozluk HPV aşısı eklenmesi de aşılama kapsamını arttırmaya yardımcı oldu.
Aşı İttifakı Gavi'nin CEO'su Dr. Sania Nishtar "HPV aşısı, Gavi’nin portföyündeki en etkili aşılardan biri. Artık daha fazla genç kıza ulaşıyor olması son derece sevindirici. Yapacak daha çok işimiz var ama aşıların Afrika ülkelerinde yaşayan uygun yaştaki kız çocuklarının %50'sinden fazlasına ulaşmaya başlamasıyla birlikte bugün bu korkunç hastalığı ortadan kaldırmak için elimizde net bir yol haritası olduğunu söyleyebiliriz," dedi.
Ancak, şu andaki HPV aşılama kapsamı, bir halk sağlığı sorunu olan rahim ağzı kanserini ortadan kaldırmak için belirlenen %90 hedefinin oldukça altında. Yüksek gelirli ülkelerdeki ergenlik çağındaki kızların yalnızca %56'sına, düşük ve orta gelirli ülkelerde ise %23'üne ulaşılabiliyor.
UNICEF'in gençlere yönelik dijital platformu U-Report'un 400.000'den fazla kullanıcısıyla yapılan son anket, kullanıcıların %75'inden fazlasının HPV'nin ne olduğundan habersiz olduğunu veya emin olmadığını ortaya koyarak aşı erişilebilirliğinin arttırılmasına ve halkın bilinçlendirilmesine duyulan ihtiyacı gözler önüne serdi. Katılımcıların %52'si virüs, kanserlerle bağlantısı ve aşının varlığı hakkında bilgilendirildikten sonra HPV aşısı olmak istediklerini ancak mali sıkıntılar (%41) ve erişim sıkıntısı (%34) nedeniyle sorun yaşadıklarını belirtti.
Herkese, her yerde aşı ulaştırabilmek için yerel düzeyde istikrarlı eylemlere ihtiyaç var
Afrika bölgesi ve düşük gelirli ülkeler de dahil olmak üzere bazı bölgelerde mütevazı ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, en son tahminlere bakıldığında, 2030 Aşı Gündemi (IA2030) hedeflerine ulaşmak için bu yöndeki çabaların hızlandırılması gerekiyor. Buna göre aşılama kapsamının %90'a yükseltilmesi ve 2030 yılına kadar dünya çapında hiç aşı olmamış olan 'sıfır doz' çocuk sayısının 6 buçuk milyonun altında kalması gerekiyor.
IA2030 Ortaklık Konseyi, teknolojik gelişmelere yapılan yatırımların arttırılması ve sürekli işbirliği içerisinde çalışılması için çağrıda bulunuyor. Konsey ayrıca ortakların, rutin aşılamayı birinci basamak sağlık hizmetlerinin bir parçası haline getirmek ve yaygınlaştırmak için, ülke liderlerine desteklerini arttırmalarını ve bu hizmetleri güçlü politikalar, toplumsal rehberlik ve sürdürülebilir finansmanlar ile desteklemelerini tavsiye ediyor.
UNICEF'in aşılama programları hayat kurtarıyor. Desteğinle fazlasını başarabiliriz.
-
Editörlere not:
DSÖ veri kümesine buradan erişebilirsiniz (veriler, yayın yasağının kalkmasıyla yeni WUENIC yayınına göre güncellenecektir): Küresel gösterge tablosu, ülke profilleri ve ek kaynaklar
UNICEF veri kümesine buradan erişebilirsiniz (veriler, yayın yasağının kalkmasıyla yeni WUENIC yayınına göre güncellenecektir): Genel bakış sayfası, Tam veri kümeleri, Veri görselleştirmesi, Bölgesel veri görselleştirmesi, Ülke profilleri
İçerikleri buradan indirebilirsiniz:
DSÖ fotoğraf galerisi ve sosyal medya içeriği, UNICEF multimedya ve bağışıklama sayfası
Veriler hakkında
DSÖ ve UNICEF'in ulusal aşı kapsama oranlarına ilişkin tahmini hesaplamaları (WUENIC), ülkeler tarafından bildirilen verilere dayanır. Dünyanın en büyük ve en kapsamlı veri kümesini sağlayan bu veriler, normal koşullarda sağlık sistemi vasıtasıyla kliniklerde, toplum merkezlerinde, topluma erişim çalışmaları kapsamında veya sağlık çalışanlarının ziyaretleri sırasında 14 hastalığı önlemek için yapılan aşılara ilişkin eğilimleri yansıtmaktadır. 2023 yılı için 185 ülke çalışmaya veri sağlamıştır.
2030 Aşı Gündemi (IA2030) Hakkında
2030 Aşı Gündemi (IA2030), Dünya Sağlık Asamblesi tarafından onaylanan küresel bir stratejidir. 2030 yılına kadar dünya üzerindeki herkesin, her yaşta aşılara erişiminin sağlanması yoluyla sağlıklarının ve genel iyilik hallerinin iyileştirilmesini hedefler. Stratejinin ana odağı aşılama kapsamını arttırmak, aşıya erişimde eşitliği ve sürdürülebilirliği sağlamak, salgınlara hazırlıklı olmaktır. Ayrıca yaşam boyu aşılamayı teşvik etmesinin yanında aşılamayı diğer sağlık hizmetleriyle bütünleştirmeyi amaçlamaktadır.